Nước ta có 53 DTTS với 3,04 triệu hộ, 13,38 triệu người, cư trú thành cộng đồng ở 51 tỉnh, thành phố, 548 huyện, 5.266 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có 382 xã biên giới. Địa bàn cư trú chủ yếu ở vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam bộ và Tây Duyên hải miền Trung, chiếm 3/4 diện tích cả nước. Đây là vùng có nhiều tài nguyên khoáng sản, có hệ sinh thái động, thực vật đa dạng; có trên 14 triệu ha rừng, là đầu nguồn sinh thủy, gắn với các công trình thủy điện quốc gia vừa cung cấp điện, vừa cung cấp nước sản xuất, sinh hoạt cho vùng hạ du và khu vực đồng bằng.

Trong Chiến lược phát triển KT-XH và bảo đảm quốc phòng-an ninh, Đảng và Nhà nước đã xác định vùng DTTS khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam bộ và Tây Duyên hải miền Trung là những khu vực trọng yếu, giữ vị trí chiến lược quan trọng của đất nước.

Tuy nhiên, hiện nay vùng DTTS vẫn là vùng khó khăn nhất của cả nước. Đồng bào các DTTS được tiếp cận và hưởng thụ các dịch vụ xã hội cơ bản ở mức rất thấp so với bình quân chung cả nước: còn hơn 21% người DTTS trên 15 tuổi chưa đọc thông viết thạo tiếng Việt; khoảng 30% học sinh DTTS chưa được đi học đúng độ tuổi; tỉ lệ khám bệnh bằng thẻ bảo hiểm y tế của người DTTS mới đạt 44,8%; gần 1/3 số hộ DTTS chưa được tiếp cận nguồn nước hợp vệ sinh; hơn 15,3% số hộ gia đình người DTTS ở nhà tạm, đặc biệt có 14 dân tộc có tỉ lệ nhà ở tạm gần 50%; 2/3 số hộ DTTS chưa có nhà xí hợp vệ sinh...

Quang cảnh Hội thảo

Vùng DTTS đã và đang là “lõi nghèo của cả nước”: Thu nhập bình quân đầu người của DTTS chỉ bằng khoảng 30% so với bình quân chung cả nước. Dân số DTTS chiếm 14,6% dân số cả nước nhưng tỷ lệ hộ nghèo chiếm 52,66% hộ nghèo của cả nước. Một số nhóm DTTS có tỉ lệ hộ nghèo đang ở mức rất cao (70-80%).

Những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên là do: Vùng DTTS chủ yếu là núi cao, biên giới, địa hình chia cắt, khí hậu khắc nghiệt, kết cấu hạ tầng kém nhất cả nước, xuất phát điểm rất thấp; biến đổi khí hậu, sự cố môi trường diễn ra nghiêm trọng và khó lường… Chi phí sản xuất, lưu thông hàng hóa lớn nên rất khó khăn để thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư phát triển KT-XH vùng DTTS và miền núi và vùng có điều kiện ĐBKK, ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển bền vững của vùng DTTS.

Chính sách hỗ trợ phát triển KT-XH vùng DTTS và miền núi mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng nhiều đầu mối tham dự quản lý, theo dõi chính sách; nguồn lực phân tán, dàn trải, chưa phân định rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành nên hiệu quả sử dụng vốn đầu tư thấp, đòi hỏi phải đổi mới chính sách đầu tư phát triển KT-XH cho vùng DTTS, miền núi và vùng KT-XH ĐBKK.

Chia sẻ quan điểm tại Hội thảo, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm UBDT Y Thông đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận 04 nội dung chủ yếu: Quan điểm xây dựng Đề án; mục tiêu của Đề án; phương hướng, nhiệm vụ đầu tư phát triển KT-XH vùng DTTS, miền núi và vùng KT-XH ĐBKK; giải pháp chủ yếu đầu tư phát triển KT-XH vùng DTTS, miền núi và vùng KT-XH ĐBKK. Trong đó, đề nghị quan tâm thảo luận những giải pháp đổi mới của Đề án: Nghiên cứu phân định lại vùng DTTS và miền núi theo hướng chọn đối tượng, địa bàn; tích hợp toàn bộ chính sách cho vùng DTTS và miền núi thành 11 nhóm chính sách và quy định tại 11 Nghị định của Chính phủ nhằm khắc phục tình trạng chính sách nhiều đầu mối quản lý, đầu tư dàn trải, kém hiệu quả; đổi mới nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước và định mức phân bổ chi thường xuyên ngân sách địa phương giai đoạn 2021-2025; thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương để triển khai thực hiện Đề án.

Ông Phạm Duy Hưng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu tại Hội thảo, ông Phạm Duy Hưng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn đánh giá cao nội dung và chủ trương của Đề án, đồng thời đề nghị các đại biểu thảo luận và cho ý kiến đầy đủ, toàn diện hơn; phân tích đúng thực trạng đời sống, thu nhập, sinh kế và mức độ tiếp cận văn hóa, giáo dục, y tế của đồng bào DTTS; đóng góp nhiều ý tưởng quý báu cho việc gợi mở định hướng cho việc xây dựng chính sách dân tộc trong giai đoạn tới mang tính tổng thể, đồng bộ, hiệu lực và hiệu quả.

Trong khuôn khổ Hội thảo góp ý ngày 24/5 tại tỉnh Bắc Kạn, các đại biểu đều thống nhất khẳng định sự cần thiết phải xây dựng, ban hành Đề án. Các đại biểu cơ bản nhất trí với nội dung dự thảo Đề án mà UBDT đang xây dựng, đồng thời góp thêm nhiều ý kiến cho Ban Soạn thảo trên cơ sở thực tế của từng địa phương, vùng miền.

Nhiều ý kiến góp ý nêu: Đề án cần thiết phải bổ sung thêm nội dung về cơ chế, chính sách ưu đãi đặc biệt để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào địa bàn ĐBKK, từ đó góp phần giải quyết việc làm, sinh kế cho đồng bào DTTS; đồng thời nghiên cứu chính sách hỗ trợ xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm đặc thù, gắn với Chương trình “mỗi xã, phường một sản phẩm” (OCOP) để tăng giá trị nông sản… Các đại biểu cũng góp ý, khi xây dựng Đề án, sau này là các tiểu đề án thì cần tính toán nguồn lực thực hiện.

Kết luận tại Hội thảo, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm UBDT Y Thông đánh giá cao  ý kiến tâm huyết của các đại biểu. Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm khẳng định: Ban Soạn thảo sẽ tổng hợp tất cả các ý kiến đóng góp để hoàn thiện dự thảo trong thời gian sớm nhất trình Chính phủ, để Chính phủ trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến. Dự kiến Đề án sẽ được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 diễn ra vào tháng 10/2019.