Theo đại biểu Hoàng Thị Đôi, đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tỉnh Sơn La, ba chương trình mục tiêu quốc gia hiện nay triển khai rất chậm, tiến độ giải ngân cho đầu tư phát triển đến hết tháng 9/2022 ở mức rất thấp, mới đạt 2,86%. Đến nay, vẫn còn thiếu nhiều văn bản của bộ, ngành để hướng dẫn địa phương thực hiện.  

Việc chậm ban hành các văn bản quy định hướng dẫn và chậm phân bổ vốn cho chương trình đã tác động đến các mục tiêu tăng trưởng, giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, ảnh hưởng lớn đến mục tiêu hỗ trợ hộ nghèo, người yếu thế, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Cùng với đó, thực hiện Quyết định số 861/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 612/QĐ-UBDT của Ủy ban Dân tộc, hầu hết các địa phương đều đánh giá việc thực hiện 2 quyết định đã có tác động ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều chính sách an sinh xã hội đối với đồng bào dân tộc thiểu số, người dân vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn.

Trong đó, có một số chính sách khi triển khai gặp khó khăn, bất cập rất lớn như: Hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội, chính sách hỗ trợ giáo dục và đào tạo, chính sách thu hút, ưu đãi cán bộ công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, chính sách đối với nhà giáo, cán bộ công tác ở vùng đặc biệt khó khăn, chính sách tín dụng đối với hộ gia đình sản xuất, kinh doanh tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và nhiều chính sách khác.

Đại biểu Hoàng Thị Đôi đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành sớm ban hành đồng bộ các văn bản phân bổ vốn kịp thời, đầy đủ để triển khai thực hiện hiệu quả 3 chương trình mục tiêu quốc gia, nghiên cứu, tổ chức đánh giá và sớm có giải pháp tháo gỡ những khó khăn, bất cập ở địa phương khi triển khai áp dụng thực hiện Quyết định số 861/QĐ-TTg và Quyết định 612/QĐ-UBDT. Thực hiện Nghị quyết số 775/NQ-UBTVQH12 ngày 20/4/2009 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án ổn định dân cư, phát triển kinh tế - xã hội vùng tái định cư thủy điện Sơn La trên địa bàn 3 tỉnh Sơn La, Điện Biên, Lai Châu tại Quyết định số 666/QĐ-TTg ngày 31/5/2018.

Đến nay, Đề án cơ bản đã được giao đủ vốn đầu tư giai đoạn 2021 - 2025 để triển khai đầu tư nâng cấp, sửa chữa các dự án cơ sở hạ tầng vùng đề án. Tuy nhiên, sau hơn 4 năm kể từ thời điểm phê duyệt Đề án, phần vốn hỗ trợ đời sống và sản xuất cho đồng bào vùng tái định cư thủy điện Sơn La, vốn sự nghiệp chưa được giao kế hoạch vốn để triển khai công tác hỗ trợ phát triển sản xuất cho Nhân dân. Tỉnh Sơn La đã báo cáo và kiến nghị nhiều lần, nhưng chưa được giải quyết.

ĐBQH Lý Thị Lan (tỉnh Hà Giang) cho rằng, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế trong việc giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt tiến độ đề ra. Việc phân bổ, triển khai thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia còn rất chậm; các văn bản hướng dẫn của một số bộ, ngành còn chưa rõ. Các địa phương còn lúng túng trong việc phân cấp định mức ảnh hưởng đến việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng; giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư ảnh hưởng lớn đến mục tiêu xây dựng nông thôn mới, hỗ trợ người dân phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.  

Nhất trí cao với các giải pháp Chính phủ đề ra, tuy nhiên, về điều hành kinh tế - xã hội những tháng cuối năm 2022 và năm 2023, đại biểu Lý Thị Lan đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục điều hành quyết liệt, thận trọng, linh hoạt như trong giai đoạn vừa qua, trong đó quyết liệt triển khai tháo gỡ, giải ngân vốn đầu tư công và chương trình phục hồi kinh tế.

Làm rõ những vấn đề ĐBQH quan tâm, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (UBDT) Hầu A Lềnh cho biết, Nghị quyết 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 của Quốc hội khóa XIV đã phê duyệt Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã đề ra các nhiệm vụ chủ yếu, trong đó có nhiệm vụ xây dựng tiêu chí phân loại vùng đồng bào dân tộc thiểu số theo trình độ phát triển.  

Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh cho biết, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 33/2020/QĐ-TTg về tiêu chí phân định 3 khu vực theo trình độ phát triển. Căn cứ vào đó, UBDT đã phối hợp với 51 địa phương rà soát, đối chiếu các tiêu chí, trình Thủ tướng ban hành Quyết định số 861/2021/QĐ-TTg phê duyệt các xã khu vực 3, khu vực 2, khu vực 1 vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc đã ra Quyết định 612/QĐ-UBDT phê duyệt các hộ thuộc vùng đặc biệt khó khăn, các xã, thôn thuộc khu vực 2, khu vực 1 vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang Lý Thị Lan phát biểu

Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT cho rằng, các chính sách đã ban hành giai đoạn trước đã được tích hợp khi xây dựng chương trình mục tiêu. Tuy nhiên, còn 12 chính sách do các bộ, ngành quản lý, do có áp dụng cho các đối tượng nằm tại địa bàn xã đặc biệt khó khăn, hiện nay không tiếp tục được hưởng ở tại 406 xã và hơn 6.000 thôn.  

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT, UBDT thống nhất với các Bộ, ban ngành, báo cáo Thủ tướng Chính phủ đề xuất, sửa đổi bổ sung các chính sách theo hướng mở rộng đối tượng, kéo dài thời gian với các đối tượng không còn nằm ở địa bàn đặc biệt khó khăn.

Về giải ngân đầu tư công, các chương trình mục tiêu, tính đến thời điểm hiện nay được đánh giá là chậm do nhiều nguyên nhân. Về nguyên nhân khách quan, do Chương trình mục tiêu là chương trình mới, nhiều đối tượng, nhiều dự án cũng nhỏ lẻ, manh mún; quy trình, thủ tục theo các quy định của pháp luật cũng phức tạp; Chương trình có nhiều dự án, nhiều ngành quản lý địa bàn rộng với tượng rộng và đội ngũ cán bộ làm công tác dân tộc ở các điểm, các từ cấp Trung ương cho những địa phương cũng còn hạn chế; hệ thống văn bản, pháp luật cũng có một số nội dung chưa được điều chỉnh, hoàn thiện.  

Về nguyên nhân chủ quan, thì việc ban hành văn bản ở các Bộ, ngành, địa phương mặc dù đã có chỉ đạo phối hợp, tuy nhiên cũng có những nội dung chưa được kịp thời; công tác chỉ đạo ở các địa phương chưa thực sự quyết liệt; phối hợp để phát hiện và rà soát, sửa đổi, bổ sung nhưng bất cập thì cũng có lúc chưa kịp.

Về giải pháp trong thời gian tới, để thực hiện tốt Chương trình, UBDT sẽ tham mưu cho Chính phủ thực hiện một số giải pháp, đó là: Tăng cường chỉ đạo, đôn đốc, hướng dẫn và thực hiện hoàn thiện các hệ thống văn bản hướng dẫn theo yêu cầu; kịp thời cập nhật những khó khăn để đề xuất xử lý; tăng cường kiểm tra, giám sát, chỉ đạo của các ban, bộ, ngành Trung ương; phát huy vai trò người đứng đầu của các cấp, địa phương trong quá trình tổ chức triển khai; đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, vận động nhân dân kết hợp phát động các phong trào thi đua, các cuộc vận động để khơi dậy, tạo sự đồng thuận của nhân dân và sự chung tay của toàn xã hội.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT nhấn mạnh, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi là chương trình lớn, khó, địa bàn rộng, cần sự quan tâm chỉ đạo của cả hệ thống chính trị, sự đồng thuận chung tay của toàn xã hội. Chủ nhiệm UBDT đề nghị Quốc hội, các đại biểu Quốc hội tiếp tục quan tâm, chia sẻ và tăng cường giám sát đối với Chính phủ, các Bộ, ngành địa phương để Chương trình triển khai có hiệu quả hơn trong thời gian tới.